Tạm ngưng cuộc chiến giữa hai loài hoa

Dường như mối quan hệ Hoa Kỳ và Trung Hoa đã được hàn gắn sau chuyến đi Mỹ của ông Tập Cận Bình. Hai nhà lãnh đạo đã có cuộc hội đàm trong hơn 4 giờ đồng hồ, không tính thời gian “hai đứa tay trong tay” đi dạo trong vườn như một đôi tình nhân trước hàng trăm ống kính trong và ngoài nước.

Hơn 4 giờ đồng hồ là một thời gian dài, chưa rõ họ đã nói với nhau những gì. Tuy nhiên, điều có thể thấy là hai bên đều có chung nhu cầu làm dịu căng thẳng vì nhiều lý do. Về phía Mỹ, hiện quá bận rộn với hai cuộc chiến ở Ukraine và Trung Đông lại có vấn đề ngân sách nội bộ và cuộc bầu cử tổng thống trong chưa đầy 12 tháng tới. Trung Quốc cũng đang thấm đòn với những khó khăn chưa từng có về kinh tế, thậm chí đã có thể coi chấm dứt sự thần kỳ kéo dài 40 năm qua.

Tuần trăng mật của mối quan hệ Trung - Mỹ có thể tính bắt đầu từ chuyến thăm Mỹ đầu năm 1979 của Đặng Tiểu Bình và kết thúc vào biến cố Thiên An Môn tháng 4/1989. Cuộc đàn áp sinh viên đẫm máu làm mối quan hệ xấu đi nhưng sự hợp tác vẫn là dòng chảy chính chứ họ chưa coi nhau là đối thủ.

Bước ngoặt là sau khi Tập Cận Bình lên ngôi cách đây 12 năm. Bằng sáng kiến “vành đai, con đường”, Trung Quốc đã tỏ tham vọng đóng một vai trò lớn hơn trên thế giới, và điều này đương nhiên đụng chạm đến Mỹ.

Cựu tổng thống Trump là người đã nổ súng chiến tranh thương mại khi áp thuế bổ sung đánh vào hàng Trung Quốc. Sau đó, truyền thông Mỹ và phương Tây ra sức đổ lỗi cho Trung Quốc gây ra Đại dịch covid-19, mặc dù không có bằng chứng.

Đến nay, mọi người đang chứng kiến cảnh con gấu Trung Quốc đã tỏ ra hụt hơi khi nền kinh tế giảm tốc rõ rệt, chỉ còn khoảng 3.5% trong năm nay. Nền kinh tế Trung Quốc dựa trên hai cột trụ chính, đó là bất động sản và xuất khẩu thì cả hai đều gặp khó khăn. Trong khi nguồn vốn FDI lũ lượt bay đi thì đại dự án “vành đai, con đường” hao tiền tốn của làm cho gánh nợ thêm chồng chất.

Nhưng phải nói nền kinh tế trị giá 18 ngàn tỉ đô (chi xếp sau Mỹ 25 ngàn tỉ đô) không thể sụp đổ. Trung Quốc vẫn nắm giữ chuỗi cung ứng của thế giới mà không dễ gì thay thế. Ngay cả khi thị trường tiêu điều thì ngân sách vẫn không thiếu, chính phủ Trung Quốc đã vẫn tài trợ cho ngành ô tô điện để ngành này có bước tiến nhảy vọt, đáng tiếc đây không phải là điều hay vì ô tô điện đã đi quá xa so với nhu cầu khách hàng.

Chính quyền độc tài có hai chiêu kiếm tiền khá dễ dàng, một là bán đất sở hữu toàn dân, hai là đi ăn cướp của các tỉ phú. Với hệ thống luật pháp không rõ ràng, đại gia dễ dàng chăn và lùa tiền của dân, và đến lượt chính quyền sẽ không khó gõ cho các con lợn béo phải ói ra những thứ đã lấy.

Nếu bảo thương chiến với Mỹ làm cho kinh tế Trung Quốc suy yếu thì chưa hẳn đúng. Chính quyền Biden đã gỡ bỏ phần lớn các khoản thuế phụ trội. Hiện Trung Quốc đã rớt xuống chỉ là nhà cung cấp lớn thứ ba vào thị trường Mỹ sau Mexixo và Canada. Nhưng đây là vì Mễ và Ca đã phát huy ưu thế địa lý của họ và Hiệp ước NAFTA, chứ kim ngạch xuất khẩu cũng như xuất siêu từ Trung Quốc vào Mỹ hầu như chưa thay đổi.

Đến nay, thuyết âm mưu cho rằng Trung Quốc reo rắc Covid-19 không còn đứng vững vì hóa ra nước này mới là nước chịu tổn thất nhiều nhất vì đại dịch. Không hiểu sao trong khi các nước chỉ cách ly khoảng 12 tháng thì Trung Quốc đóng cửa đến 3 năm, làm tê liệt hoạt động sản xuất kinh doanh. Thế giới cũng khác đi nếu “vành đai, con đường” thành công và dự án này đổ bể cũng vì Covid.

Một dự báo được nhiều người đồng ý rằng kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng trong khoảng 2-5% trong thời gian tới và đây là kịch bản các bên đều hài lòng. Theo tin tức rò rỉ từ cuộc họp Biden - Tập, Trung Quốc cũng đã hứa và thực hiện đúng việc không viện trợ quân sự cho Nga. Họ cũng tỏ ra hòa hoãn hơn về vấn đề Đài Loan, thậm chí khẳng định không tấn công nước này.

Chưa có tin cuộc họp có bàn gì đến Việt Nam và Biển Đông nhưng đây chắc chắn là chủ đề khó tránh khỏi. Mình có đọc một bình luận cho rằng Mỹ - Trung mà đối đầu với nhau thì có lợi hơn cho Việt Nam. Bằng chứng là mươi năm qua Việt Nam đã hưởng lợi rất nhiều từ ưu ái từ Đầu tư Thương mại của Mỹ và đồng minh. Ngược lại, vào giai đoạn Mỹ Trung “yêu nhau” 1979 - 1989 thì Việt Nam đã khốn khổ như thế nào.

Từ nhiều tháng qua, tin đồn Tập đi Việt Nam vẫn chưa thành sự thật trong khi ông ta lại đi Mỹ. Điều này có liên quan gì đến việc Intel hoãn đầu tư, Vinfast bị điều tra vi phạm luật chứng khoán, hàng điện tử bị chặn ở hải quan và Mỹ đưa Việt Nam trở lại danh sách theo dõi thao túng tiền tệ?

Tiếng gọi lúc nửa đêm

 

Truyện ma của Ngọc Quang

Chỉ sau khi đẻ được vài ngày tuổi, mình đã được mẹ bế đi sơ tán ở Chương Dương. Sau đó, hai mẹ con như mèo tha chuột đi thêm mấy nơi khác trong tỉnh Hà Tây, nơi mẹ dạy học. Gần 4 tuổi, bố mình về nước, nhưng mình cũng chỉ sống ở Hà Nội khoảng 2 năm rồi trở lại cuộc sống nông thôn ở Phùng để đi sơ tán theo cơ quan bố.

Vào cuối mùa xuân ấm áp, em gái mình hơn một tuổi, còn em trai đang trong bụng mẹ. Được vài tuần, em trai ra đời tại trạm xá xã.

Bố mình làm sếp, lại có con nhỏ nên được ưu tiên ở một ngôi nhà tranh vách đất nhưng rộng rãi thoáng mát nhất xóm. Cứ sáu giờ rưỡi tối hằng ngày, các cô chú trong cơ quan sang nhà mình nghe đài BBC để theo dõi tình hình máy bay Mỹ ném bom, mọi người tụ tập hết ngoài sân cũng vui.

Bác chủ nhà làm nghề chọc tiết lợn, thỉnh thoảng mang về một cái đuôi lợn cho cô con gái út, mình vẫn nhớ tên là Quý, bằng tuổi với mình. Mình muốn xin một mẩu đuôi lợn luộc nhưng Quý không cho nên các lần sau bác phải mang về hai cái đuôi.

Bố mẹ cũng khá bận rộn với em nhỏ nên mình được tự do đi chơi với tụi trẻ con nhà quê. Chỉ chưa đầy sáu tháng, mình nói chuẩn giọng Phùng y như người dân ở đây.

Thích nhất là được đi theo các anh chị chăn trâu ở gần bờ đê. Chăn trâu nhàn hạ lắm, trâu thì miệt mài gặm cỏ, còn người muốn làm gì thì làm. Mình nhìn thấy một anh tụt quần một chị ra, chị mặc quần chun màu đen, bên trong không có đồ lót. Có vẻ chị không giận mà dường như còn cười.

Đùng một cái, cả nhà mình về Hà Nội. Một hôm, bố đi đâu về với vẻ mặt nghiêm trọng và nói với mẹ điều gì đó. Một cảm giác trống vắng và buồn khi bố lại sắp đi nước ngoài tiếp.

Trời vào đông, cả Hà Nội lại đi sơ tán một lần nữa. Lần này chỉ có bốn mẹ con bồng bế nhau đi Thượng Cát, nơi mẹ mình đã từng dạy học.

Sau đoạn đường dài bằng xe buýt và đi bộ, bốn mẹ con cũng đến một ngôi nhà cạnh một quả đồi, trước cổng có một cây mận trổ bông trắng toát rất đẹp. Hình như lâu ngày không có người ở nên mùi mốc meo nồng nặc.

Buổi tối rét mướt, nhà dột mà không biết nó dột ở chỗ nào nữa. Nhưng rồi buồn ngủ quá mình vẫn lăn ra ngủ như chết.

Có hôm, mẹ gọi mình dậy để giúp mẹ pha sữa cho em. Đến khi quay lại giường, mình nghe thấy tiếng khóc, khóc thảm thiết tan nát ruột gan . Mẹ mình cũng nghe thấy nhiều lần rồi mà chưa nói với mình, mẹ còn nói, tiếng khóc rất gần mà không biết ở đâu.

Cũng may có thêm bà ngoại đến nên căn nhà trở nên ấm cúng hơn. Bà răng đen, ăn trầu, lúc đó chưa đến sáu mươi mà mọi người đều gọi bà bằng “cụ”.

Nhưng mình chẳng biết chơi với ai vì quanh nhà không có trẻ con như hồi ở Phùng. Mấy nhà hàng xóm của mình cũng bỏ hoang mà không có người ở.

Mẹ mình bảo rằng có hai mẹ con ma vẫn thường xuất hiện dưới cây đa cách nhà mình không xa. Mình hỏi sao mẹ biết đó là ma?

Mỗi khi mẹ vừa ra khỏi cửa để đi chợ thì thấy hai con ma đang ngồi bắt chấy cho nhau dưới gốc cây đa. Dù có những hàng rễ đa buông dài nhưng mẹ nhìn thấy rất rõ. Đến nơi, không thấy hai ma đâu nữa. Trên đường đi chợ về, mẹ lại thấy nhưng rồi đến gần chúng lại biến mất!

Mình vẫn thường đi mua kê cho cả nhà ăn sáng vào sáng sớm, khi trời vẫn còn tối. Từ khi nghe mẹ kể thì không dám đi thêm một lần nào nữa.

Một hôm, một bà lão trong xóm nói với mẹ mình sao cô giáo lại để cụ và các cháu ở ngôi nhà đó. Mẹ mình hỏi sao bác lại hỏi thế thì bà kể:

Cả dãy nhà đó là mấy gia đình bà con ở thành xóm với nhau nhưng tất cả bị trùng tang chết hết rồi. Mỗi khi có người chết, vong hồn hiện về lúc nửa đêm, gọi tên người nào mà người đó thưa thì quả nhiên hôm sau người đó đều đi.

Sáng hôm sau, có thể là chị vợ vừa bước xuống ao để vớt con cá thì hai chân nặng như chì, không thể nào nhấc lên được rồi cả người cứ thế lún xuống bùn mà chết. Rồi anh thanh niên trèo lên cây ổi, cành ổi rất cứng nhưng lần này đột nhiên gẫy, nó chọc vào hậu môn mà chết. Có người không trèo cây, không lội ao, ngồi một chỗ mà cũng lăn đùng ra. Già trẻ, lớn bé cũng đều vậy.

Bà lão dặn nếu có ai gọi lúc nửa đêm thì đừng thưa, thưa là đi đời đó. Mẹ mình bảo nhà cháu ở cả tháng nay mà chưa có tiếng gọi, chỉ có tiếng khóc lúc nửa đêm. Chẳng qua là phúc còn dầy nên các ngài chưa cho nên họ chưa được phép bắt thôi.

Mình ra khu vườn bỏ hoang, cỏ mọc um tùm, nhưng thấy mấy cái ụ đất. Sau mới biết đó chính là các ngôi mộ của những người chết chùm trong ngôi nhà.

Lâu quá, mình không nhớ vì sao mà mấy mẹ con bà cháu vẫn còn nguyên vẹn để trở về...

Ganvie là một ngôi làng nằm trong hồ Nokoué, Benin. Với lịch sử 400 năm và dân số 20.000 người, đây là "Vernice" của châu Phi.

 

Dù đã được UNESCO công nhận Di sản văn hóa, làng Ganvie không sống bằng nghề du lịch mà lại chủ yếu là đánh bắt cá trong hồ như truyền thống.

Thử tìm nguyên nhân của hai cuộc chiến hiện nay

Thế giới đang chứng kiến hai cuộc chiến lớn ở Ukraine và Gaza. Chiến tranh hay bất kỳ vấn đề gì đều có hai loại nguyên nhân, bao gồm nguyên nhân sâu xa và nguyên nhân trực tiếp.

Nguyên nhân sâu xa mang đến cái Tất nhiên không thể cưỡng lại. Cái Tất nhiên thể hiện qua điều mà mọi người thường gọi là “giọt nước tràn ly” bằng cái Ngẫu nhiên.

Nước Đức từng gây ra hai cuộc thế chiến. Nguyên nhân không thể tránh khỏi là vì Đức là nước đi sau, để phát triển nó phải tìm cách phân chia lại bản đồ thuộc địa và đã dùng đến chiến tranh. Người ta kể rằng, nhiều mệnh lệnh quân sự được đưa ra trong những “cơn điên” của Hitler.

Đặc biệt, khi mặt trận phía Tây được mở, nhìn thấy viễn cảnh hai gọng kìm siết chặt, đó là lúc Hitler không còn giữ được bình tĩnh, hắn đã đưa ra những quyết định ngược lại các lời khuyên của các cố vấn quân sự. Thất bại của phát xít Đức mang tính tất nhiên và thể hiện bằng những quyết định quân sự ngẫu hứng sai lầm.

Trong bóng đá, bàn thắng sẽ xảy ra nếu có khoảng trống, khe hở. Để bộc lộ những điểm yếu chết người đó người ta dùng chiến thuật dồn ép (pressing) và hệ thống phòng ngự buộc phải xảy ra sơ hở.

Vì sao “khôn ba năm, dại một giờ”? Với “nhu cầu” thầm kín và sâu thẳm của chị em ta và các đòn tấn công tới tấp biến hóa của anh em ta, điều phải đến đã bùng phát dữ dội.

Hai cuộc chiến Ukraine và Gaza dường như có chung một nguyên nhân ruột, đó là vấn đề năng lượng hóa thạch hay biến đổi khí hậu.

Vào đầu thể kỷ 20, Mỹ là nước đầu tiên phát hiện và khai thác dầu lửa. Vì dùng sớm nên cạn sớm, Mỹ đã phải lệ thuộc vào nguồn dầu lửa Trung Đông.

Sau Thế chiến 2, thế giới chia hai phe. Phần lớn các nước Trung Đông là thuộc địa cũ của Anh, Pháp nên chịu nhiều ảnh hưởng của phương Tây. Liên Xô là nước tích cực nhất trong việc vận động thành lập Nhà nước Israel với hy vọng người dân đất nước non trẻ này chủ yếu từ Đông Âu và Liên Xô hồi hương thì Liên Xô sẽ có một điểm tựa trong vùng. Khi Israel ra đời năm 1948, Liên Xô là nước đầu tiên công nhận.

Tuy vậy, Israel không đi theo XHCN mà thiết lập chế độ dân chủ đa đảng. Chuyện không ngờ đã diễn ra, trong cuộc đối đầu giữa Israel và các nước Ả Rập thì Mỹ và phương Tây đứng về phía Israel trong khi phe XHCN hậu thuẫn cho Ả Rập.

Các cuộc đảo chính lật đổ chế độ phong kiến liên tiếp nổ ra trong khu vực tại Ai Cập, Iraq, Lybia và Iran. Các chính quyền mới đều có xu hướng thân thiện với phe Liên Xô và chống phương Tây. Đầu thập niên 1970s, các nước Ả Rập đã đẩy giá dầu lửa tăng vọt dẫn đến suy thoái kinh tế Mỹ.

Về sau, với kỹ thuật khai thác dầu phiến đá, Mỹ đã tự túc được dầu lửa nhưng các đồng minh của Mỹ như Châu Âu, Nhật Hàn vẫn phải ăn dầu của Trung Đông, trong khi Trung Quốc, Ấn Độ tìm nguồn cung cấp từ Nga.

Ngày nay vấn đề biến đổi khí hậu được nói nhiều, đại khái để tránh việc trái đất ấm lên thì chúng ta phải từ bỏ nhiên liệu hóa thạch là dầu khí và than. Mình không hiểu điều này có đúng không vì những thông tin đa chiều mang tín hỏa mù (spin) không biết đường nào mà lần. Có điều khi Trump coi nhẹ vấn đề môi trường thì nhất loạt mọi người trong giới tài phiệt, chính khách và đồng minh nước ngoài đều chống lại ông.

Biden đánh bại Trump để trở thành tổng thống, cuộc chơi mới đã hình thành rõ rệt, đó là việc thế giới phương Tây chuyển mình sang kinh tế xanh với nguồn “nhiên liệu sạch” như năng lượng pin và năng lượng mặt trời.

Bị cấm vận do chiếm Crimea từ năm 2014, nền kinh tế Nga chỉ còn một chỗ dựa duy nhất là bán dầu lửa. Nay nguồn sống này lại có nguy cơ bị đe dọa, đó chính là nguyên nhân sâu xa của cuộc chiến Ukraine.

Nguyên nhân trực tiếp là ý định gia nhập NATO của Ukraine, sau khi một loạt đồng minh và chư hầu cũ của Nga đã là thành viên của khối quân sự này.

Cũng để chuẩn bị cho cuộc sống kinh tế kỷ nguyên hậu dầu lửa, một loạt nước Ả Rập đã bình thường hóa quan hệ với Israel. Bước tiếp theo là Saudi, nước mạnh nhất về dầu lửa và điều này sẽ khiến Iran cảm thấy lo lắng khi hai kẻ thù trong khu vực lại bắt tay với nhau.

Đó là “giọt nước” mà Hamas, tổ chức được Iran nuôi dưỡng, đã tấn công 5000 quả tên lửa vào đất Do Thái, mở màn cho cuộc chiến mới nhất ở Trung Đông.

Là những người khơi mào cho chiến tranh, cả Nga lẫn Hamas đều phạm sai lầm lớn về chiến lược, cái giá phải trả là Nga bị bao vây cô lập và Hamas sẽ bị diệt vong.

Gap year

 

Ở nhà mình từ mấy năm nay, Kelly, lớp 12 luôn trăn trở xem nên học ngành nghề gì cho phù hợp. Sissy, lớp 11 thì ngược lại, nói đến chuyện chọn nghề thì đánh trống lảng, tảng lờ đi.

Hôm rồi cô nàng mới hé lộ nguyên do, đó là muốn nghỉ 1 năm sau lớp 12 để đi du lịch. Đối với các gia đình Tây, điều này bình thường thôi, họ gọi là gap year, còn ta gọi những người như thế là “Tây ba lô”, nhưng đối với người Việt thì đây là điều quá mới mẻ.

Theo Sissy, để thực hiện ước mơ chu du thế giới, con sẽ đi làm 6 tháng để kiếm tiền rồi mới đi. Về nguyên tắc, vợ chồng mình ủng hộ ý tưởng này của con. Sau 13 năm (tính cả vỡ lòng kindy) đèn sách thì đây là lúc nên dừng lại để khám phá những điều mới mẻ hơn, những bí ẩn, nhưng điều kỳ lạ mà chỉ có ra đi thì mới biết được.

Cá nhân mình là người đã hai lần đoạt giải trong kỳ thi học sinh giỏi Toán ở cấp độ quận Ba Đình và thành phố Hà Nội thì thấy rằng những điều học ở trường đời giá trị và bổ ích gấp bội phần so với học ở trường lớp. Tụng kinh gõ mõ để đạt điểm cao chẳng có gì là hay ho mà nên có những hoài bão lớn hơn.

Hồi mới qua du học Úc, mình đã từng ở chung 4 thằng một phòng và đi làm mười mấy giờ mỗi ngày. Bây giờ nhìn mấy đứa trẻ lúc nào cũng khổ sở vì tiện nghi hay miếng ăn manh áo mà thấy chúng nó yếu đuối tội nghiệp quá. Về kiến thức, nay chúng ta đã có google hay AI, nên cái cần hơn là những trải nghiệm, các kỹ năng mềm, các đức tính bền bỉ, bất khuất. Mình tin rằng, con người ta sẽ trở nên mạnh mẽ nếu từng nếm mật nằm gai, chịu đựng qua các thăng trầm.

Chắc chắn xã hội đã, đang và sẽ cần những con người dám đương đầu và giải quyết được các vấn nạn của cuộc sống thay vì chưng khoe những bằng cấp trống rỗng. Thủ tướng Luxon mới được bầu của New Zealand là một người đã bôn ba hàng chục năm ở nước ngoài. Các tấm gương về những người thành công và hành phúc thường là những người đã có quá khứ hết sức thú vị và hấp dẫn.

Những liệu Sissy đã đủ “trình” để thực hiện một cuộc ngao du thiên hạ chưa? Đẻ ở Dubai, 3 tháng được ẵm ngửa về Việt Nam, mấy tháng sau đi Ai Cập, rồi học mẫu giáo ở trường quốc tế bên Ai Cập; ba tuổi cùng gia đình đi mấy nước châu Âu; bốn tuổi sang Úc định cư.

Một lần lúc 5 tuổi, Si bị mẹ đánh đòn, con bé kéo quần xuống cho hở mông và bảo: mẹ đánh mạnh vào, đánh thế chưa đau! Vậy mẹ cháu có dám đánh nữa không?

Đến lớp 5, không cho bố đưa đón đi học, để rồi có cơ hội đi xe lửa lang thang khắp Sydney. Từ tiểu học nhiều lần ngủ đêm ở nhà bạn, vì mình đọc báo nói ngủ nhà người khác là tốt, để có quan sát và học hỏi. Cuối năm lớp 7, đi cùng bạn chơi xa dài ngày ở Byron bay, cách Sydney 800km, rồi còn nhiều chuyến đi chơi xa nữa.

Nhiều lần thử uống rượu và hút cần sa. Mình đã chứng kiến Sissy nói chuyện với con trai, nó mở cassette từ đầu đến cuối, chứ chẳng khép nép e lệ gì cả. Ở trường, Sissy được bầu vào Ban đại diện học sinh (SRC) và còn là prefect nữa.

Mười ba tuổi rưỡi Sissy đã đi làm kiếm tiền và đã trải qua nhiều công việc khác nhau và hiện đã có một việc làm tốt. Số tiền kiếm được con chơi chứng khoán, tính cả gốc lẫn lãi đã lên đến chục ngàn.

Sissy là mẫu người có thể xoay sở được trong các tình huống của cuộc sống. Điều này khác với Kelly, thích học và chăm học. Thành tích của em thậm chí còn hơn chị trước đây, bây giờ cũng không kém hơn, có điều Si có nhiều những mối quan tâm khác.

Có thể sau khi đi ra nước ngoài, Sissy sẽ không học đại học nữa, nếu vậy tụi mình cũng sẽ không can thiệp vì con đã hiểu con cần phải làm gì. Con đã thành một người khác rồi, bản lãnh, can trường, dám làm những điều mình cho là đúng.

Thế hệ hiện tại người Việt đang thua kém người Tây. Chỉ mong thế hệ các con phải thay đổi thế nào thì mới mong theo kịp họ được.

Tuy nhiên, ý tưởng Sissy nêu ra trước hết để thăm dò ý kiến bố mẹ. Bố mẹ đã ủng hộ, nhưng để thực hiện, con còn phải chờ phản hồi của bạn bè nữa. Nếu có bạn đi cùng, tụi mình hoàn toàn yên tâm, những nếu con đi một mình thì thú thật là hơi lo. Điều mình có thể làm được là chuẩn bị tiền bạc và thời gian để sẵn sàng hỗ trợ con khi cần.