Một quốc đảo mới sắp ra đời tại Thái Bình dương

Ngày mai thứ bẩy, người dân trên đảo Bougainville sẽ đi bỏ phiếu về cuộc trưng cầu có nên tách đảo ra khỏi Papua New Guinea để trở thành một quốc gia độc lập hay không ? Dứ đoán, khoảng 3/4 cử tri sẽ bỏ phiếu tán thành, tuy nhiên, con đường trở thành một quốc gia độc lập không phải vì thế mà dễ dàng.

Bougainville, lấy theo tên của một nhà thám hiểm người Pháp, là hòn đảo lớn nhất trong số bẩy đảo chính của quần đảo Solomons. Trước năm 1975, Papua New Guinea và quần đảo Solomon thuộc xứ bảo hộ của Úc theo một Nghị quyết của Liên hợp quốc. Khi trao trả độc lập cho xứ sở này thì vào tháng 11 cùng năm, Bougainville tự ý tuyên bố thành lập nước Công hòa Bắc Solomons. Nhưng hành động này không được quốc tế công nhận và Bougainville trở thành một trong 20 tỉnh của Papua New Guinea.

Năm 1978, sáu hòn đảo khác của quần đảo khác của quần đảo Solomons chính thức trở thành một quốc gia độc lập. Năm 1988, cuộc chiến tranh ly khai bùng nổ giữa Bougainville với chính phủ trung ương. Cuộc chiến kéo dài 9 năm, lấy đi sinh mạng của khoảng 15,000 người, khoảng 10% dân số của đảo vào lúc đó.

Theo kết quả một Hiệp định đình chiến, Bougainville sẽ trưng cầu dân ý về quyền độc lập vào trước năm 2020. Mặc dù có thể đoán trước về kết quả bỏ phiếu thì mội người cũng biết Chính phủ Papua New Guinea vẫn muốn Bougainville vẫn là một phần của nước này.

Hồi tháng 10, tân Thủ tướng Papua New Guinea, ông James Marape, tái khẳng định rằng, cuộc bỏ phiếu không mang tính ràng buộc và chính phủ Papua New Guinea và chính quyền Bougainville sẽ cân nhắc về kết quả. Có lo ngại rằng, nếu Bougainville độc lập, các tỉnh khác của Papua New Guinea có thể đòi quyền tự trị lớn hơn, thậm chí ly khai.

Bougainville giàu tài nguyên thiên nhiên, có mỏ đồng, vàng… Trước chiến tranh ly khai, đây là một trong những tỉnh giàu có nhất của Papua New Guinea. Hoạt động khai khoáng bị đình trệ bởi chiến tranh. Việc ăn chia doanh thu khai khoáng là một trong những nguyên nhân dẫn tới xung đột.

Bougainville có diện tích đất liền chưa đầy 10.000 km2, dân số khoảng 300,000, bằng khoảng một nửa so với Quốc đảo Solomon. Người Bougainvlle nói nhiều thổ ngữ khác nhau nhưng tiếng Anh được sử dụng rộng rãi.

Úc xưa nay là nước tài trợ lớn nhất cho Bougainville và tham gia hòa giải chấm dứt chiến tranh ly khai. Cũng như Solomon, Bougainville nằm ngay bờ biển phía Bắc có vị trí chiến lược quan trọng về an ninh đối với Úc.

Trong năm 2019, Solomon đã làm dư luận chú ý khi cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan để đặt quan hệ với Trung Quốc. Nhưng ngay sau đó, cũng nước này lại tuyên bố hủy bỏ các dự án chủ yếu với Trung Quốc mà chuyển sang hợp tác với Úc. Người ta cho rằng, chuyến thăm Solomon của Thủ tướng Úc Morrison là một chuyến thăm rất có ý nghĩa cho quyết định này.

Mỹ và Trung Quốc cũng đang theo sát diễn biến ở Bougainville. Theo một số nguồn tin, Trung Quốc đã cử đoàn tới tìm hiểu cơ hội đầu tư ở Bougainville, bao gồm xây một cảng mới. 

Chính vì thế, tương lai Bougainville trở nên phức tạp vì còn thụ thuộc vào mối quan hệ và thỏa hiệp giữa các nước lớn.