Mua bán doanh nghiệp

 

Nhắc đến mua bán doanh nghiệp, nhớ đến câu chuyện từ xa xưa.

Khoảng đầu năm 1993, mình đi học lớp tiếng Anh thương mại ở một trung tâm tiếng Anh trên phố Quán Sứ. Trước cổng trung tâm có hai quán nước rất đông khách, mỗi quán có một chị bán hàng và một anh chồng chạy lăng xăng phục vụ.

Tính mình mải chơi lười học, được mấy bữa thì bỏ. Nhưng sau vài tháng đi qua phố Quán Sứ thì vẫn thấy hai quán nước, một chị bán hàng cũ và một chị bán hàng lạ mặt. Tò mò và rỗi hơi, mình dừng xe vào ngồi quán nước của chị quen mặt.

Khi hỏi chuyện, chị kể có vẻ hãnh diện: chúng nó cứ kê ghế lấn chiếm sang “lãnh địa” của chúng tôi, anh nhà tôi điên lên vác dao xỉa một phát cho thằng chồng chết luôn. Vậy là một anh chết, một anh đi tù!

“Con vợ không bán hàng nữa, nhưng nó bán lại chỗ ngồi cho con kia”.

Đó dường như là khái niệm đầu tiên của mình về mua bán doanh nghiệp.

Năm 2001, có một doanh nhân từ trong nước sang Dubai làm ăn, mình khuyên nên mở Nhà hàng vì lúc đó chưa có nhà hàng Việt. Mình đưa anh ấy đi coi một nhà hàng Tàu muốn sang nhượng. Chủ người Tàu nói chỗ này trong Tòa nhà Al Ain centre rất sầm uất, giá thuê phải chăng, nhưng đòi tiền “key money” thì mới chịu chuyển đi.

Anh này cứ thắc mắc “key money” là gì, rồi nhất định không chịu trả, rốt cuộc hai bên không gặp được nhau.

Khi tụi mình quay lại Úc năm 2011 đã mua một doanh nghiệp, rồi sau đó bán lại. “Mua” là có “sale business contract” đàng hoàng trong đó ghi rõ người trả tiền được hưởng những quyền lợi gì. Đó là toàn bộ “công nghệ” về đầu vào đầu ra, bao gồm nhà cung cấp nguồn hàng, kỹ thuật về tiếp thị, data khách hàng. Mỗi doanh nghiệp sở dĩ có giá trị là vì nó phải có một lượng khách hàng cơ bản, ổn định, thể hiện qua doanh số.

Trị giá sang nhượng được tính căn cứ vào doanh số. Ví dụ, một cái shop nhỏ ở Sydney thì tiền sang chỉ vài chục ngàn $, còn doanh nghiệp lớn thì cỡ hàng triệu $, hoặc hơn thế gấp bội. Không ai muốn mất tiền, nhưng nếu quý vị “build” một cửa hàng từ đầu thì phải mất vài năm mới có khách. Một bên mất tiền, một bên mất thời gian, theo mình trả tiền là khôn ngoan hơn.

Để cẩn thận, người mua không chỉ nhìn vào sổ sách mà họ muốn mục sở thị, phải chứng kiến tận mắt. Có người xin “thăm quan” và hiện diện tại cơ sở cả tuần lễ, nếu nhà chủ không cho thì họ bí mật theo dõi từ bên ngoài, để xem cửa tiệm liệu có đông khách, khách vào có mua hay đi ra tay không.

Khi bạn mua một cái khách sạn mini, trị giá bất động sản là $10 triệu thì trị giá doanh nghiệp cũng xấp xỉ như thế vì hầu như không có “khách sạn ma” không hoạt động, như vậy người mua phải trả $15-20 triệu thì mới lấy được khách sạn.