Những điểm nóng cứ đến và nối tiếp tưởng chừng như bất tận. Theo dòng thời gian, có thể kể đến bốn cuộc chiến giữa Do Thái với khối Ả Rập (1948-1973) với kết quả Israel chiếm được bán đảo Sinai của Ai Cập và cao nguyên Golan của Syria. Golan vẫn bị chiếm đóng, trong khi với Hiệp định David Camp năm 1979 do Wasington làm trung gian hòa giải, Ai Cập lấy lại được Sinai, đồng thời quay xe chính sách đối ngoại từ phe Liên Xô sang phe Mỹ.
Lò lửa Trung Đông được liên tục tiếp "nhiên liệu" bởi tranh chấp đất Palestin, cạnh tranh quyết liệt giữa hai phe Phương Tây và khối cộng sản, đồng thời là nguồn dầu lửa.
Năm 1978 cách mạng hồi giáo tại Iran đã xoay chuyển cuộc chơi, theo đó nước Iran dòng Shia mới trở thành kẻ thù nguy hiểm hơn của Israel chứ không phải các nước hồi giáo Sunny nữa.
Các nước Ả Rập cũng coi Ba Tư là kẻ đối nghịch, biểu hiện qua chiến tranh Iran – Iraq kéo dài tới 8 năm khốc liệt (1980-1988). Sau khi chiến tranh với Iran kết thúc chưa lâu, Iraq lại bất ngờ “giải phóng” và sáp nhập Kuait vào năm 1991. Hai lần can thiệp của Mỹ và NATO đã lật đổ các chế độ Hussain của Iraq (2005) và Gaddafi của Lybia (2011), cùng lúc với “cách mạng hoa nhài” dẫn đến lật đổ các chế độ độc tài ở Tuynisia, Ai Cập, Yemen.
Bên cạnh đó các cuộc chiến chống khủng bố Al Qadah, IS... cũng hết sức cam go. Còn nữa, đó là “chiến tranh ủy nhiệm” của các cánh tay nối dài Hezbollah, Hamas, Houthi là các nhóm vũ trang được Iran tài trợ nhằm chống lại Do Thái.
Điều ít người để ý, các cuộc nội chiến thậm chí còn tàn khốc hơn, xét về khoảng thời gian và số lượng người chết, so với chiến tranh giữa các quốc gia. Ở đây, đó là nội chiến ở Oman chống Dhofar ly khai (1963-1976); Li Băng (1975-1990) biến “Hòn ngọc Trung Đông” Beirut thành đống tro tàn và hàng triệu người phải di tản ra nước ngoài; Somalia kể từ sau cuộc chiến với Ethiopia 1977 đến nay vẫn bị cát cứ bởi các nhóm vũ trang; Yemen sau khi sau thống nhất thì lại lâm vào một cuộc nội chiến đẫm máu từ 2011 đến nay; Syria từ 2011 đến nay còn kinh hoàng hơn nữa với số thương vong lên đến hàng triệu người.
Một động thái gần đây có vẻ “bất ngờ” là Mỹ đã công nhận chính quyền mới tại Syria sau cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và Tổng thống lâm thời Ahmed al-Sharaa. Ahmed al-Sharaa, 42 tuổi, sinh tại Saudi, lên 7 tuổi cùng gia đình hồi hương về Syria. Cuộc đời Ahmed khá phức tạp khi cậu trẻ sinh sống ở nhiều nơi tại Iraq, Li Băng và quê nhà Syria, từng tham gia Al Qadah và IS trước khi thành lập một tổ chức riêng HTS. Cuối năm 2024, Ahmed lãnh đạo cuộc tấn công của HTS chỉ trong 10 ngày đã lật đổ chính phủ thân Nga al Assad, trong bối cảnh chính quyền Putin mải bận rộn với cuộc chiến Ukrain. Lên cầm quyền, ông thi hành chính sách hòa giải dân tộc, muốn làm bạn với tất cả các nước.
Việc Mỹ và phương Tây công nhận chính quyền mới tại Syria đã mang đến một bước ngoặt chiến lược quan trọng. Từ nay, Syria không còn trạm trung chuyển của Iran để tiếp viện cho Hezbollah và Hamas. Mất chỗ dựa al Assat, liên minh Nga – Iran không còn phát huy tác dụng như là một đối trọng mạnh trong khu vực.
Chưa bao giờ, triển vọng hòa bình ở Trung Đông lại sáng sủa như hiện nay. Sở dĩ nhận định như vậy không chỉ vì biến cố ở Syria mà động lực chính là từ những diễn biến từ 5 năm trước của hòa ước Abraham mang lại.
Hòa ước Abraham (Abraham’s accords) bao gồm các thỏa thuận song phương ký kết giữa Israel với các nước Ả Rập, cụ thể với UAE (8/2020), Bahrain (9/2020), Sudan (10/2020), Morocco (12/2020). Trước đó Israel đã có Hiệp định hòa bình và bình thường hóa quan hệ với Ai Cập và Jordan. Do Thái đã “dự kiến” ký Thỏa ước Abraham với Saudi vào năm 2024 thì nổ ra xung đột với Hamas nên bị hoãn lại.
Câu hỏi là tại sao Thỏa ước lại mang tên Abraham, vậy Abraham là ai?
Tương truyền Tổ phụ Abraham sinh tại Cande, thuộc nam Iraq ngày nay và mất tại Hebron, thuộc Palestin bây giờ vào khoảng thế kỷ 20-18 trước công nguyên. Vậy tuổi của Abraham cũng ngang ngửa với kỷ nguyên Hùng Vương của Việt Nam.
Abraham là biểu tượng của Đức tin và Giao ước, theo như thần học của cả ba tôn giáo Do Thái giáo, Kito giáo và Hồi giáo. Abraham bị hiếm muộn, nhưng vẫn tin là mình sẽ có con. Cuối cùng hai người con của Abraham lần lượt ra đời, đó là Isaac, ông tổ của người Do Thái và Ibrahim, ông tổ của người Ả Rập.
Người Do Thái và người Ả Rập đều coi Abraham là tổ phụ, khi họ đánh nhau chắc hẳn sẽ làm Tổ phụ linh thiêng nơi chín suối, rất đau lòng, cũng không khác gì bài thơ “cẳng đậu đun hạt đậu” mà Tào Thực đọc cho Tào Phi nghe.
Khi đặt tên Abraham cho Thỏa ước, chính quyền Trump (nhiệm đầu) muốn nhắc nhở hai dân tộc có chung nguồn gốc, hà cớ gì cứ thù hằn mãi với nhau? Trên thực tế, quan hệ giữa Do Thái và Ả Rập không còn tình trạng chiến tranh. Trung Đông vẫn còn vấn đề Iran, hiện đang có những tiến triển trong đàm phán, hy vọng sớm có một thỏa thuận mới về vấn đề phi hạt nhân hóa, vướng mắc duy nhất cho việc cởi trói cấm vận và đi đến hòa bình.
Mình đã đến Israel hai lần, đã từng ngạc nhiên khi gặp tài xế taxi là người Ả Rập. Có đến trên 2 triệu người Ả Rập trong tổng số 9.5 triệu dân số của Israel đang chung sống hòa thuận với người Do Thái!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Mời bạn nhận xét