Quan hệ Hợp tác Úc – Việt vươn lên tầm cao mới?

 

Mười nhà lãnh đạo ASEAN vừa tề tựu dự Hội nghị Thượng đỉnh Úc – ASEAN trong 2 ngày làm việc ở Melbourne. Mặc dù thiếu vắng lãnh đạo Myanmar do bị đình chỉ tư cách sau vụ đảo chính quân sự thì Úc lại mời đại diện của Timor Leste, một quốc gia trong vùng Đông Nam Á chưa phải thành viên ASEAN, đó là ông Gusmao.

Gusmao, 78 tuổi, vốn là nhà đấu tranh giải phóng, tổng thống đầu tiên của Đông Timor khi nước này giành độc lập năm 2002, sau một thời gian vắng bóng trên chính trường thì nay mới trở lại ghế Thủ tướng từ tháng 7/2023.

Một mối lo sợ của nước Úc bấy lâu nay là Úc cô độc lẻ loi chẳng giống ai do vị trí địa lý cách biệt. Với trên 80% dân số da trắng, Úc gần gũi phương Tây về các giá trị dân chủ tự do, về quan hệ chính trị và an ninh nhưng lại trao đổi thương mại với châu Á nhiều hơn.

Úc là “anh lớn” trong biển cả gồm các đảo quốc Thái Bình dương trong một khái niệm gọi là “Châu Đại dương”. Hiện nay Úc đã cắt hết các khoản viện trợ không hoàn lại cho các nước nhưng vẫn duy trì với các nước láng giềng, lớn nhất có thể kể đến PNG, Fiji, Tonga, Vanuatu (tức tân đảo)...

Úc tham gia liên minh quân sự tam giác AUKUS với Mỹ và Anh và hiện đang có một dự án khổng lồ đóng tàu ngầm hạt nhân ở Nam Úc. Úc cũng là thành viên của nhóm Bộ tứ QUAD cùng Mỹ, Nhật và Ấn Độ trong một liên minh chính trị xuyên hai đại dương là Thái Bình dương và Ấn Độ dương. Trong liên minh tình báo ngũ nhãn Five Eyes gồm các nước nói tiếng Anh với Mỹ, Anh, Canada, New Zealand cũng không thiếu Úc.

Các bạn hàng mậu dịch lớn nhất của Úc không phải các nước kể trên mà lại là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Ấn Độ. Quan hệ đầu tư thương mại của Úc với ASEAN “còn nhiều tiềm năng để phát triển”, một cách nói an ủi khi nó chưa chịu lớn như kỳ vọng.

Tuy nhiên dân nhập cư từ các nước Đông Nam Á vào Úc thì khá đông, lên đến hơn một triệu người sinh ra hoặc có cha mẹ sinh ở các nước này. Đáng chú ý, người Việt chiếm hơn phân nửa trong tổng số dân Đông Nam Á nhưng kim ngạch thương mại hai chiều Úc – Việt lại thấp hơn so với Indonesia, Thái Lan hay Malaysia, chỉ đạt 13,9 tỉ USD/năm trong khi với ASEAN là 101 tỉ/năm. Tất nhiên, kiều bào là “cầu nối” trong mối quan hệ thương mại, đảm bảo rằng không có một mặt hàng nào có thể vênh giá đáng kể trong thị trường mà không bị phát hiện ra, để có những động thái chuyển hàng, dù mậu dịch hay phi mậu dịch.

Trong bối cảnh mối quan hệ Úc – Việt đã được nâng lên tầm cao mới là quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, liệu đây chỉ là hình thức hay có điều gì thiết thực hay không?

Về an ninh quốc phòng có lẽ chưa có nhiều chuyển biến. Như nói ở trên, Úc đã có những mối quan hệ tin cậy, truyền thống với Anh, Mỹ, Nhật. Đối với Việt Nam, nguồn vũ khí chính vẫn là Nga, mặc dù đang có hướng chuyển sang dùng vũ khí của Israel, Hàn Quốc hay Hoa Kỳ nhưng cần có thời gian vì hệ thống của hai loại vũ khí này khác nhau.

Cũng như Mỹ, Nhật, Trung Quốc, Úc không phải là nước có đầu tư lớn vào Việt Nam, điều này cũng không dễ thay đổi trong bối cảnh năm 2024 là năm đầu tiên áp dụng mức thuế tổi thiểu đối với các nhà đầu tư trên toàn cầu, sẽ làm mất đi lợi thế cạnh tranh ở các nước có nguồn nhân công rẻ như Việt Nam.

Đươc biết trong chuyến công du, đoàn Việt Nam do Thủ tướng Chính dẫn đầu đã “bàn” với Úc về các lĩnh vực hợp tác, một vấn đề mới là việc khai thác đất hiếm là lĩnh vực Úc có nhiều kinh nghiệm.

Trong vòng sáu tháng qua, Việt Nam nâng cấp mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với Mỹ, Nhật và nay là Úc. Chúng ta hãy chờ xem có những chuyển biến gì có thể xảy ra, nhưng có thể hiểu nếu chỉ trong lĩnh vực đầu tư và thương mại thì những điều làm được thì đã làm, như kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đã cán mốc 100 tỉ USD/năm từ nhiều năm, hay Nhật đã luôn luôn là nước viện trợ ODA lớn nhất cho Việt Nam.

Dù sao cũng có một tin vui bất ngờ, Úc chịu cấp 1000 visa nông nghiệp cho Việt Nam. Quay đi quay lại, vi da vi vào vẫn là cái thiết thực nhất, đáng quan tâm nhất của bà con người Việt.

Sau covid, Úc thiếu nhân công trầm trọng, đặc biệt là khu vực nông nghiệp nên đã cấp ồ ạt visa du lịch với số lượng lớn hơn con số 1000 rất nhiều. Có điều, khi người Việt đi làm farm đã làm các chủ farm "phát hoảng" vì họ không chịu theo hướng dẫn kỹ thuật, đã hủy hoại cây trồng, có chủ farm phá sản.

Nên chăng đây là điều cần lưu ý để có thể giữ được quota nông nghiệp cho nhiều năm tiếp sau.