Sự tích Dubai, UAE và bán đảo Ả Rập

Dubai là thành phố nổi tiếng nhất của Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), nằm trên bán đảo Ả Rập. Bán đảo Ả Rập là bán đảo lớn nhất thế giới, với diện tích 3,2 triệu km2, nằm ở ngã ba giữa Châu Phi, Châu Á và rất gần với Châu Âu.

Theo giả thiết đáng tin cậy nhất, thủy tổ của loài người bắt nguồn từ châu Phi. Vào khoảng 100,000 năm trước, có một cuộc di cư từ Châu Phi sang bán đảo Ả Rập và từ đó lan tỏa ra khắp hành tinh.

Lúc đó eo biển Bab el Mandeb thuộc Hồng Hải khá cạn và hẹp hơn so với bây giờ nên con người có thể vượt qua dễ dàng từ Châu Phi. Cũng tìm thấy những di tích của người cổ đại tại bán đảo Ả Rập vào thời kỳ này.

Trong khoảng thời gian 3,200 năm đến 300 năm trước công nguyên, bán đảo Ả Rập trải qua sáu thực thể cầm quyền qua các thời kỳ. Tuy nhiên, sau đó, do biến đổi khí hậu, nhiệt độ tại bán đảo tăng cao cùng với tình trạng sa mạc hóa nên con người đã rời khỏi phần lớn mảnh đất này.

Về địa hình, bản đảo Ả Rập chia thành 2 phần chính, ngăn cách bởi rặng núi cao 3000 mét, phần nhỏ nằm phía đông nam là Yemen và phần lớn gồm 6 quốc gia vùng Vịnh ngày nay.

Yemen là khu vực có đất đai khá trù phú, không quá khan hiếm mưa và nước ngọt như phần lớn bán đảo nhưng lại đang lâm vào nội chiến tàn khốc. Các nước vùng Vịnh, bao gồm UAE, là những sa mạc cát mênh mông, nhờ có dầu lửa dồi dào nên đã phát triển rất nhanh vào mấy thập niên qua.

Người ta ví những đại sa mạc như đại dương, trên đó là những hòn đảo gọi là oasis, nơi có đất đai, có nước ngọt để cây cỏ sinh sôi nảy nở. Phương tiện chuyên chở nối liền những ốc đảo là những đàn lạc đà, được ví như những con thuyền.

Trong hàng ngàn năm, các bộ lạc trên bán đảo giữ lối sinh hoạt du mục, chủ yếu ở trong lều trại và di chuyển từ ốc đảo này sang ốc đảo khác. Các di tích về các pháo đài hay lâu đài khá ít ỏi, chủ yếu nằm bên lãnh thổ Yemen và Oman ngày nay.

Khi người phương Tây đến bán đảo này họ đã giúp cho việc xây dựng nhà cửa để tạo thành những khu phố, những điểm dân cư có thể ở lâu dài. May mắn thay, đến đầu thế kỷ 20, dầu lửa đã được phát hiện. Đây là điều đã mang đến sự bùng nổ cho tiến bộ phát triển và dân số được tăng lên nhanh chóng.

Nếu không có dầu lửa, các nước trên bán đảo vẫn tiếp tục sống trên các ốc đảo nghèo nàn lạc hậu, ít dân như các đảo quốc ở Thái Bình dương. Ngược lại, nếu các đảo quốc ở Thái Bình dương có tài nguyên đáng giá thì các quốc gia này cũng sẽ vươn lên nhanh chóng, họ còn có lợi thế hơn về vẻ đẹp phong cảnh tự nhiên và khí hậu lý tưởng.

Các bộ lạc trên bán đảo Ả Rập đều có một gia tộc cầm quyền (ruling family) và chính các gia tộc này là những người có công tìm ra mảnh đất định cư cho cả bộ lạc và các cư dân.

Quá trình thành lập UAE bắt đầu được bàn thảo từ cuối thập niên 1960, ban đầu bao gồm 9 tiểu vương quốc, tuy nhiên tiểu vương quốc đông dân nhất lúc bấy giờ là Bahrain đã bất đồng với liên minh Abu Dhabi - Dubai là về việc chia sẻ quyền lực nên đã tách ra. Sau đó Qatar cũng đứng chọn giải pháp đứng riêng nên cuối cùng chỉ còn lại 7 tiểu vương quốc.

Câu hỏi đặt ralà vì sao Abu Dhabi, nơi có trữ lượng dầu lửa khủng, lại “bơm” tài chính cho Dubai để thành phố này phát triển vượt trội ?

Về lịch sử, có hai bộ lạc có tầm ảnh hưởng lớn nhất tại UAE, đó là Qawasim chiếm lĩnh vùng bờ biển, với nghề chính là cướp biển và Bani Yas, sinh sống ở các oasic lớn như Liwa và Buraimi (Al Ain ngày nay), nổi tiếng là những trung tâm buôn bán nô lệ.

Trong UAE, Abu Dhabi chiếm 87% diện tích và non nửa dân số, trong khí Lãnh thổ phía Bắc (Northern Emirates) nắm phần còn lại.

- Năm 1761, Gia tộc cầm quyền Al Nahyan của bộ lạc Bani Yas bắt đầu khám khá và xây dựng khu định cư ở đảo Abu Dhabi để di cư về đây như một trung tâm đầu não mới.
- Vào thập niên 1830, gia tộc Al Maktoum lãnh đạo một đoàn người vài trăm người của bộ lạc Bani Yas rời Abu Dhabi, di chuyển lên phía Bắc và định cự tại Dubai ngày nay.
- Ba tiểu vương quốc Shajah, Ras Al Khaimah và Jujairah vốn là một và đặt dưới sự cai trị của gia tộc Al Qasimi thuộc bộ lạc Qawasim hùng mạnh một thời như đã nói ở trên. Ras Al Khaimah được tách ra vào năm 1809 và Fujairah tách khỏi Sharjah vào năm 1952.
- Gia tộc Nuaimi có nguồn gốc từ bộ lạc Al Bu Shamiss đã trị vì vùng lãnh thổ nhỏ bé nhất của UAE là Ajman từ năm 1816.
- Tiểu vương quốc có dân số ít nhất là Um Al Qawain vốn di cư từ đảo Seniah do gia tộc Al Mualla thuộc bộ lạc Al Ali lãnh đạo.

Như vậy, vương tộc của Abu Dhabi và Dubai có cùng nguồn gốc của bộ lạc Bani Yas và đây chính là hai thành phần chính tạo nên liên bang UAE.

Theo những lưu truyền bằng miệng, phần lớn người Abu Dhabi có gốc gác từ Yemen còn đa số người các tiểu vương quốc miền Bắc thì từ Iran. Nếu tính cả những người có quốc tịch và người thường trú dài hạn thì dân số UAE lên đến 10 triệu người, với 80% là người nước ngoài. Trong số người nước ngoài thì đến 80% là người Ấn hoặc Pakistan.

Vào đầu thế kỷ 20, dân số Dubai chỉ có khoảng 10,000, quá ít ỏi so với ngày nay 3,5 triệu. Dubai cũng từng là thuộc địa của Hongkong như Anh Quốc và mô hình của Dubai là sự sao chép hoàn toàn mô hình Hongkong, đến trở thành một địa chỉ cửa ngõ của thương mại và du lịch.

Trong thế giới hậu Covid, với việc khủng khủng toàn cầu trên nhiều lĩnh vực, chắc rằng Hongkong sẽ không còn giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế khu vực và thế giới nữa. Còn Dubai thì sao? Về chiến lược, Dubai và UAE đã được Mỹ và Phương Tây chọn làm đối tác tin cậy để làm đối trọng với các cường quốc trong khu vực như Iran. Từ đó có cơ sở để dự đoán sự phát triển của quốc gia UAE và trung tâm Dubai là bền vững.

Ảnh minh họa một “oasis” nhỏ bé