“Vì sao tôi cuồng Trump” (P4: Câu chuyện xoay trục)

 

Vấn đề xoay trục (change axis) Châu Á Thái bình dương được nói đến từ thời Obama nhưng đến thời Trump mới bắt đầu có những bước đi trên thực tế.

Ngược dòng thời gian tính từ 1945, trục của Mỹ nằm ở Châu Âu. Châu Âu có ba phần: người German ở Tây Bắc, người Latin ở phía Nam và người Slaver bên phía Đông. Sau Đại chiến, các nước Đông Âu hình thành hệ thống XHCN nằm trong khối quân sự Warsaw. Các nước Tây, Bắc, Nam Âu, gọi chung là Tây Âu đông hơn, nằm dưới cái ô NATO. Điều đang nói là NATO nhằm bảo vệ quân sự cho Tây Âu nhưng phần lớn lại do Mỹ chủ chi. Khi ông Trump nói ra điều này thì người ta bảo ông bị điên (?), tuy nhiên cũng cần suy tính thêm về chuyện này.

Nhờ có Mỹ gánh vác chi phí quân sự, các nước Phương Tây (bao gồm cả Nhật) được rảnh tay phát triển kinh tế, trở nên thịnh vượng, đây là nguyên nhân sâu xa dẫn đến việc khối Đông Âu sụp đổ.

Nước Mỹ có hai bộ mặt: một chàng Hiệp sĩ hào hoa và và một con buôn thực dụng đến bủn xỉn. Trong khi ở phương Tây, Mỹ vung tài chính cho quân sự cũng như theo kế hoạch Marshall về kinh tế thì ở phương Đông, lại là sự thờ ơ và bỏ rơi.

Việc Mỹ cắt hoàn toàn viện trợ về quân sự và kinh tế đối với miền Nam Việt Nam chỉ là chuyện nhỏ. Lớn hơn vào trước đó, Tưởng Giới Thạch đã không nhờ cậy được gì khi Mao Trạch Đông được Nga yểm trợ và buộc phải ra chạy một hòn đảo hoang Đài Loan vào năm 1949.

Dường như chủ trương “vô tình” này lại có lợi. Năm 1972, Mỹ bắt tay với Mao và đây là động thái mấu chốt để hạ gục Nga Sô. Nếu Mỹ “chơi” với Trung Hoa Dân quốc thì biết đâu sau này lại “mọc” ra một tổng thống cứng đầu, ngang ngược kiểu như Duterte của Philippines.

Bây giờ, chỉ cần dán cái nhãn “cộng sản” cho Trung Quốc là có thể dễ dàng cô lập họ chứ một nước Trung Quốc dân chủ đa đảng kiểu như Đài Loan thì khó “điều trị” hơn rất nhiều.

Tuy vậy, lý do để Mỹ giữ “trục” bên phương Tây không còn, nếu không “xoay trục” thì ít nhất là giữ cân bằng giữa hai bên, nói nôm na, Mỹ cần ”đầu tư chiến lược” cho Đông và Tây như nhau.

Ngày nay, Trung Quốc đã trở thành một thế lực hùng mạnh, đủ sức cạnh tranh vị thế với Mỹ. Để gây chiến tranh thương mại với Trung Cộng hay chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi nước này đều cần khá nhiều tiền. Mỹ chỉ có có thể bù đắp được bằng cách cắt giảm chi phí từ phương Tây, cụ thể là của NATO.

Trên thực tế, vấn đề xoay trục phức tạp hơn rất nhiều vì nó đụng chạm đến hàng loạt các mối quan hệ đa phương và song phương. Đó là lý do tại sao Trump rút ra khỏi nhiều tổ chức và Hiệp định, đáng kể như TPP, NAFTA, Hiệp định biến đổi khí hậu, các tổ chức UNESCO, WHO...và xu hướng này sẽ tiếp tục.

Khi phá vỡ những định chế cũ thì cần phải xây dựng những cái mới. Chính vì thế có thể hiểu là các nhà thương thuyết Mỹ đã và đang rất bận rộn và đến nay mới có được một số thỏa thuận với Canada và Mexico cho NAFTA mới. Liên minh tình báo “ngũ nhãn” gồm 5 nước Mỹ, Anh, Canada, Úc và New Zealand đang hình thành. Một khối Liên minh quân sự với nòng cốt là Mỹ, Nhật, Ấn Độ và Úc cũng chỉ mới manh nha.

Về đối nội, đó là việc chuyển hướng mang tính chiến lược là đưa sản xuất quay trở lại nước Mỹ. Điều này sẽ dẫn đến việc tăng giá thành của hàng hóa dịch vụ và như vậy cần phải giãn thời gian.

Bên cạnh đó, Trump còn phải đối phó với truyền thông và những phản ứng chính trị của phe đối lập. Ông già 74 tuổi đã phải ra rất nhiều chiêu trò, rất nhiều sáng kiến nhằm hóa giải các đòn độc.

Việt Nam có câu “muốn xây dựng CNXH thì phải có những con người XHCN”. Ở đây, nếu ông Trump không có những nhân lực có năng lực đồng lòng chung sức thì khó có thể thực hiện những thay đổi khổng lồ kể trên. Trong đội ngũ của Chính phủ, Phó TT Pence và Ngoại trưởng Pompeo là những tài năng lớn và hết sức trung thành với Tổng thống.

Tại Đại hội đảng Cộng hòa tuần rồi, bốn người con nhà Trump đều đăng đàn phát biểu. Trump có 5 con, ngoài trừ cậu út còn nhỏ thì bốn anh chị đều đã nên người. Khi trở thành tổng thống, Donald giao cơ ngơi làm ăn cho hai cậu con trai, trong khi con gái lớn Ivanka, 38 tuổi và gái út Tiffany, 26 tuổi đang được bồi dưỡng để theo đuổi lĩnh vực chính trị.

Đội ngũ giúp việc tin cậy và tài năng cho phép TT Trump “dám” đương đầu với những vấn đề gai góc nhất của việc xoay trục chiến lược cho nước Mỹ.